Διαδικασία επιβολής και είσπραξης διοικητικών προστίμων για παραβάσεις Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Με την υπ’ αριθ. 358834/2025 Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ Β’ 4218/4-8-2025) θεσπίζεται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για το πώς διαπιστώνονται οι παραβάσεις πνευματικής ιδιοκτησίας, πώς επιβάλλονται τα αντίστοιχα διοικητικά πρόστιμα και πώς εισπράττονται. Η απόφαση εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 65Α του ν. 2121/1993 και έρχεται να εξειδικεύσει το νέο διοικητικό μηχανισμό αντιμετώπισης της πειρατείας, όπως αυτός διαμορφώθηκε μετά τις πρόσφατες τροποποιήσεις του νόμου. 

Οι έλεγχοι για την τήρηση της νομοθεσίας διενεργούνται είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν καταγγελίας. Αρμόδιες να διαπιστώσουν παραβάσεις και να κινήσουν τη διαδικασία επιβολής προστίμου είναι, μεταξύ άλλων, η ΑΑΔΕ, η Γενική Διεύθυνση του ΣΔΟΕ, η ΔΙΜΕΑ, καθώς και οι αστυνομικές, λιμενικές και τελωνειακές αρχές. Το σύστημα καλύπτει παραβατικές συμπεριφορές τόσο στο φυσικό περιβάλλον (π.χ. παράνομα αντίτυπα σε υλικούς φορείς) όσο και στο ψηφιακό περιβάλλον (παράνομη αναμετάδοση/εκμετάλλευση έργων στο διαδίκτυο, χρήση εξοπλισμού ή λογισμικού χωρίς άδεια.

Η διαπίστωση της παράβασης αποτυπώνεται σε πράξη που περιέχει τα ουσιώδη στοιχεία της υπόθεσης: την ταυτότητα του φερόμενου ως παραβάτη, την ακριβή περιγραφή της παράβασης και του υλικού/εξοπλισμού που εντοπίστηκε, τυχόν στοιχεία υποτροπής και τον υπολογισμό του προστίμου. Από την κοινοποίηση της πράξης ο ενδιαφερόμενος έχει προθεσμία δέκα ημερών για να υποβάλει έγγραφες αντιρρήσεις. Οι αντιρρήσεις εξετάζονται από τον προϊστάμενο της αρχής που διενήργησε τον έλεγχο, ο οποίος είτε ακυρώνει τη διαπιστωτική πράξη είτε εκδίδει πράξη επιβολής προστίμου. Η οφειλή βεβαιώνεται και εισπράττεται με βάση τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων, μέσω των αρμόδιων υπηρεσιών (ΔΟΥ/ΚΕ.Β.ΕΙΣ. της ΑΑΔΕ και των τελωνείων).

Ειδικά για τα αδικήματα ψηφιακής φύσης, η απόφαση προβλέπει μέτρα που διευκολύνουν την απόδειξη και την άμεση παύση της παράνομης δραστηριότητας. Οι ελεγκτικές αρχές δύνανται να κατάσχουν λογισμικό, συσκευές ή άλλο εξοπλισμό, ακόμη και να δεσμεύσουν προσωρινά ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή διακομιστές, με δυνατότητα διενέργειας πραγματογνωμοσύνης βάσει του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Παράλληλα, προβλέπεται πλαισίωση της διαδικασίας με κανόνες προστασίας προσωπικών δεδομένων και λειτουργία βάσης δεδομένων παραβάσεων, στην οποία έχουν πρόσβαση οι αρμόδιες αρχές. Ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας έχει ρόλο διαβίβασης/κοινοποίησης πληροφοριών προς τους δικαιούχους, ώστε να μπορούν να ασκούν τις αστικές αξιώσεις τους. 

Σημαντική συνέπεια της διοικητικής διαδικασίας είναι η σχέση της με την ποινική δίωξη. Η καταβολή του προστίμου χωρίς την άσκηση αντιρρήσεων οδηγεί σε μη άσκηση ποινικής δίωξης ή και σε κατάργηση ήδη ασκηθείσας δίωξης για τις σχετικές πράξεις. Για τις σοβαρότερες – ιδίως τις ψηφιακές – παραβάσεις που εμπίπτουν στην παρ. 2Β, η καταβολή του διπλάσιου ποσού προστίμου επιφέρει πλήρη εξάλειψη του αξιόποινου σύμφωνα με την παρ. 3Α του άρθρου 66 του ν. 2121/1993. Σημειώνεται, πάντως, ότι η πληρωμή του διοικητικού προστίμου δεν απαλλάσσει από την υποχρέωση απόδοσης αμοιβών και αποζημιώσεων στους δικαιούχους των έργων. Οι παραβιάσεις γνωστοποιούνται στον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ), δίνοντας τη δυνατότητα στους δικαιούχους για διεκδίκηση επιπλέον αξιώσεων.

Εν κατακλείδι, η ΚΥΑ 358834/2025 εισάγει ένα σαφές και λειτουργικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της πειρατείας, το οποίο συνδυάζει την αποτρεπτική ισχύ των διοικητικών κυρώσεων με την ταχύτητα και αποτελεσματικότητα της είσπραξής τους. Με την εμπλοκή πολλών ελεγκτικών μηχανισμών, την πρόβλεψη εξειδικευμένων μέτρων για το ψηφιακό περιβάλλον και τη σύνδεση της διοικητικής διαδικασίας με την ποινική ευθύνη, επιδιώκεται η ενίσχυση της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε όλα τα επίπεδα. Παράλληλα, με τον κεντρικό ρόλο του ΟΠΙ στη διασύνδεση αρχών και δικαιούχων, διασφαλίζεται ότι η καταπολέμηση της παραβατικότητας δεν περιορίζεται μόνο στη δημόσια τάξη, αλλά συνδέεται και με την ουσιαστική αποκατάσταση των δημιουργών και των δικαιούχων. Πρόκειται, επομένως, για ένα βήμα προς ένα πιο ολοκληρωμένο, ισορροπημένο και αποτελεσματικό σύστημα προστασίας της πνευματικής δημιουργίας στη χώρα μας.

Πηγές

• ΟΠΙ –Ανακοίνωση για την έκδοση της ΚΥΑ 358834/2025 (ΦΕΚ Β’ 4218/4-8-2025). (ΟΠΙ)

• https://www.e-nomothesia.gr/kat-pneumatike-idioktesia/kya-358834-2025.html 

• Lawspot – «Online πειρατεία: Διαδικασία επιβολής και είσπραξης διοικητικών προστίμων για παραβάσεις πνευματικής ιδιοκτησίας» (07–08/08/2025). (Lawspot)